Тілді оқытатын ұстаз ұлттың ертеңіне жол көрсетіп, бағыт беріп қана қоймай, ұлттық таным мен қазақылықты сақтайтын ұрпақты тәрбиелейтінін үнемі жадында ұстайтыны сөзсіз. Үйренетін тілдің мазмұнын меңгертуде қолданылатын әдіс-тәсілдерді жан-жақты талдай отырып, тапсырмалар түрлері мен ерекшеліктерін анықтау – заманның талабы.
Тіл үйренуші, ең алдымен, мәдени кеңістікте өз орнын табуы тиіс. Бұл үшін білім беру үдерісінде қол жеткізетін нәтижелердің басымдылығына назар аударылып, тілдің теориясы мен тарихын әдістемелік негізге сабақтастырғанда ғана білім алушы пән мазмұнын жетік түсініп, тапсырмаларды орындауда жоғары нәтижеге қол жеткізе алады. Тіл үйренушінің өз бетімен білімге ие болу барысында оның белсенді іс-әрекетін ұйымдастыру – оқу үдерісіне қойылатын негізгі талаптардың бірі. Берілген тапсырмалар барысында тіл үйренушінің өзіндік мәнін қалыптастыру, тұлғалық ерекшелігін шыңдау, шығармашылық-логикалық болмысын дамыта отырып жетілдіру мақсатында диалогтік, монологтік сипаттағы тапсырмалар ұйымдастырылуы керек. Диалогтік және рефлексивті технологияларды қолдану тіл үйренушінің жоба және зерттеу жұмыстарын жүргізулері үшін қажет болса, оқу сабақтарының тақырыптық ерекшеліктеріне қарай және пән мұғалімінің біліктілігіне негізделген қазақ, орыс, ағылшын тілінде пәндерді кіріктіре отырып, тақырыпты түсіндіру жұмыстары мен тапсырмалары оқушылардың үш тілде сөйлеу нормаларын дұрыс қолдану құзіретін қалыптастыру міндетіне сай қарастырылады. Қажетті ақпаратты іздеу, өңдеу, алу, құру және көрсету, ақпараттар және идеялармен алмасу үшін бірлесіп әрекет ету негізінде оқыту технологияларының топтық, жұптық тәсілдерін қолдану ұсынылады.
Қазақ тілінде мәтінмен жұмыс істеу барысында мазмұнымен танысып, оның мағынасы мен теориялық негізін меңгеру білім алушылардың тұлғалық қасиеттерінің дамуына жол ашады. Өмірлік дағдыларының шыңдалуына негіз болады. Қазақ тілін оқытуда бүгінгі күні шығарма мазмұны мен идеясын бағамдай білуге басты басымдық берілді. Мәтінді, сөйлемді теориялық тұрғыдан талдай білуге жете көңіл бөлінуі тиіс және бұл бірізді, жалғаспалы тапсырмалар жиынтығын құраса, білім алушының грамматикалық сауаттылығы артып қана қоймай, қазақ тілі туралы ұғымдарын кеңейтіп, өз ойын көркем түрде еркін жеткізе алатын, өмірлік мәселелердің шешімін тез таба білетін тұлға ретінде қалыптаса алады.
Тіл үйренушінің креативті ойлай отырып, өз ойларын жазбаша да еркін жеткізуге дағдылануы керек. Бұл үшін эссе, шығармашылық хат, өлең шығару, шығарма мазмұнын жалғастыру сияқты тапсырмалар олардың грамматикалық, стильдік нормаларды дұрыс сақтай отырып, поэзиялық шығармаларды проза тілімен немесе керісінше жазу барысында шығарма мазмұнын өз көзқарасында сараптай білуге, салыстыруға, бағалауға, өзіндік көз қарасына шығармадан дәлелдер мен ақпараттар келтіре алуына мүмкіндік береді. Қазақ тілін оқып, меңгеру барысында оқушылар ұлттық құндылықты бағалайды. Қазақ тарихын, мәселелері мен ерекшеліктерін анықтап, түсінеді. Заманауи тұрғыда өзінің ой өрісін дамытады және тағы басқа. Бұл – қазақ тілін оқу барысында білім алушыларда қалыптасатын дағдылар.
Оқу мазмұнына орай, ақпараттық коммуникативті қолдану, модульдік оқу технологиясы, деңгейлеп оқыту, СТО және интерактивті оқыту технологиялары жүргізілуі тиіс. Мысалы, оқылымға берілетін мәтін ерекшеліктеріне қарай көркем шығарманың мазмұны мен жанрлық ерекшеліктеріне сай «мнемоникалық тіректерді айқындау», «орамадағы әріп», «генеологиялық ағаш» сынды әдістер жүргізіледі.
Қазақ тілін оқытудағы тағы бір үлкен мақсат: білім алушының қазақтың көркемсөз өнерінің құдіретін бүкіл болмысымен ұғынып, әдебиет арқылы тарихты, мәдениетті, қазақ халқының философиясын, халқымыздың ұлттық салты мен дәстүрін, тұрмысы мен өнерін бағалай алатын тұлға болып қалыптасуын қамтамасыз ету.
Осы мақсаттардан қазақ тілін оқуда келесі міндеттер шығады:
* білім алушыға көркем мәтінді өз қалауымен әдебиеттің қажеттілігін түсіне отырып меңгерту;
* берілген көркем мәтіннің құрылымдық жүйесін жанрлық ерекшелігіне байланысты талдай отырып, басқа да көркем шығармаларды еркін талдау дағдысын қалыптастыру;
* белгілі тақырып туралы ауызша сөйлегенде оқыған көркем шығарма арқылы қалыптасқан ұғымдар мен түсініктерді, көркемсөздер мен халық даналығының тұрақты тіркестерін пайдалана алу қабілетін дамыту;
* білім алушыға көркем мәтінді оқып-үйрену дағдыларын қалыптастыру, көркем шығарманы қабылдауына бағытталған метатаным қабілетін дамыту мақсатындағы тапсырмаларды ұйым дастыру.
* тілдік нормаларды меңгеру, грамматикалық сауаттылықты арттыру және т.б.
Оқытудың жаңа мазмұнын меңгерту қазақ тілін оқыту әдістемесінің тарихында жылдар бойы жинақталған әдіс-тәсілдермен қатар, жаңа инновациялық технологияларды пайдалануды көздейді. Атап айтсақ, жаңа мазмұнда оқытудың модулі жекелеген стратегиялары мен тәсілдерінің пайдаланылуы:
* Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер.
* Сыни тұрғыдан ойлауға оқыту.
* Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау.
* Оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану.
*Оқушыларды жас ерекшелігіне байла нысты оқыту және оқу.
* Оқытудағы басқару және көшбасшылық.
Сонымен қатар, әр оқулықтың өзіндік мазмұнын тереңінен ашатын хрестоматиясы, аудио, видео қосымшалары болуы тиіс. Хрестоматия немесе қосымша мәтіндер жинағы оқулықта көрсетілген көркем шығармалардың толықтырылған, көлемді нұсқасы. Оқулық мазмұнын жете меңгеру үшін анализ және интерпретация бөлімшесіне сәйкес, оқулықтағы кейбір тапсырмалар мазмұны хрестоматияда немесе қосымша мәтіндер жинағында беріледі. Бұл білім алушылардың өзін-өзі дамыта ізденуіне бағыт береді.
Оқулықтың аудиотаспасы болуы шарт. Оқулықтың аудиотаспасы – білім алушылардың мәтінді дұрыс интонациямен оқуына, сөздердің жазылуы мен айтылуы арасындағы айырмашылықтарды анық тауына арналады. Білім алушылардың есту және есте сақтау қабілеттерін дамыту, естігенін қорыта білу, логикалық пайымын бағалау мақсатында аудиода берілген тапсырмалар олардың тілдік-грамматикалық білімдерін пысықтауға, тақырып бойынша өткен ұғымдарды үздіксіз меңгеруіне және тәжірибеде өзі де тауып, қолдана алатындай құзіретін қалыптастыруға мүмкіндік береді.
